Mijn voornemen voor dit jaar was het om elke week een blog te schrijven. Dat is me in de eerste maanden van dit jaar niet gelukt. Ik kwam erachter dat ik last had van uitstelgedrag. 
Ik dook dieper in het waarom van uitstelgedrag en hoe ik er vanaf kan komen. Inmiddels heb ik meer inzicht in de oorzaken van mijn uitstelgedrag en vertel ik je in dit artikel hoe ik er vanaf ben gekomen.


Doelen zonder deadline
Vooral doelen die geen deadline hebben, zijn vatbaar voor uitstelgedrag. Neem bijvoorbeeld de Grote Levensdoelen die vaak beginnen met ‘Ooit wil ik nog eens…een eigen bedrijf beginnen, een boek schrijven, een andere baan zoeken, met persoonlijke ontwikkeling beginnen’. Als ik tijd heb begin ik eraan, denk ik bij mijzelf. Van mijn cliënten hoor ik ook vele excuses; eerst even deze drukke periode op mijn werk doorkomen, nu vraagt de mantelzorg voor mijn moeder al mijn aandacht, als ik genoeg geld/tijd heb dan…, na de vakantie of als ik ben gescheiden dan begin ik eraan, eerst mijn huis op orde brengen.
Er is altijd wel een excuus te bedenken waarom je een belangrijk doel niet nu maar later gaat verwezenlijken. We weten diep van binnen dat het niet gaat gebeuren. Doelen zonder deadline hebben geen urgentie, er komt geen paniekmonster die je op een gegeven moment wakker schreeuwt zoals bij een taak met een deadline.


Wat zijn de oorzaken van uitstelgedrag en hoe kom je er vanaf?
Er zijn 3 belangrijke oorzaken van uitstelgedrag:
1. Het luie brein
2. De bril van onze overtuigingen
3. Angstige gevoelens uit het verleden


1. Het luie brein
Het eerste obstakel is ons brein dat van nature de makkelijkste weg wil nemen. Dat brein vermijdt zo veel mogelijk pijn, verspilt zo min mogelijk energie en wil zo veel mogelijk plezier. Dit principe heeft een evolutionaire reden. Moeilijke en complexe taken kosten veel energie. Dat komt omdat deze moeilijke taken worden gedaan door de neo-cortex, dat deel in ons brein dat veel energie kost. En die energie moet weer aangevuld worden met voedsel dat tienduizend jaar geleden zeer schaars was. Het brein is daardoor zo ingericht dat het weerstand biedt aan alles wat veel energie kost.
Het reptielenbrein daarentegen kost weinig energie maar kan ook alleen gemakkelijke taken uitvoeren. Ons brein staart liever met ons reptielendeel twee uur naar een TV scherm dan dat we met onze neo-cortex een artikel schrijven over, bijvoorbeeld, uitstelgedrag. Ons brein wil de gemakkelijkste weg naar plezier. De evolutie heeft ons lui gemaakt.
De consequenties van het op korte termijn kiezen voor de gemakkelijke weg, heeft een lange-termijn-effect dat we niet direct beseffen of ervaren. Je kunt de hele dag op je mobiel naar Facebook kijken, maar op de langere termijn haal je daardoor je levensdoelen niet en zul je langzaam afglijden naar een bestaan zonder vervulling.
Een betekenisvol leven of het waarmaken van je dromen vergt meestal veel denkwerk en moeite. Van nature willen we dat niet.


Hoe kun je toch de moeilijke weg gaan?
De moeilijke weg kun je trainen zodat je brein daaraan gewend raakt. Hoe vaker je moeilijke taken doet, hoe gemakkelijker het wordt. Door jezelf te trainen, leg je nieuwe neurologische verbindingen aan naar de neo-cortex. Zo wordt het steeds gemakkelijker om de weg van de (mentale) inspanning uit te voeren. Als je twee weken lang elke dag een moeilijke taak uitvoert, dan ben je al een heel eind op weg om je doel te verwezenlijken. Ik heb het uitgeprobeerd en het werkt.
Als je daarentegen 2 weken op de bank naar Netflix gaat zitten kijken, dan verdwijnen deze neurologische verbindingen weer. Alles in de natuur werkt volgens het principe 'Everything you don't use, you lose'.
Maar daarmee zijn we er niet. Wat ons in het trainen van het brein vaak tegenhoudt zijn belemmerende overtuigingen.


2. De bril van onze overtuigingen
Overtuigingen bepalen sterk onze realiteit omdat we via deze overtuigingen de wereld om ons heen interpreteren. We kijken als het ware door de bril van onze overtuigingen.
Als ik bijvoorbeeld een artikel wil schrijven, komen de volgende belemmerende overtuigingen langs:

• Ik kan niet echt goed schrijven
• Er wordt al zoveel geschreven over persoonlijke ontwikkeling, ik heb niks toe te voegen
• Dit gaat heel veel tijd en energie kosten, waar doe ik het voor? Niemand gaat dit lezen.
• Ik ga negatieve reacties krijgen als het niet perfect is geschreven

Die negatieve overtuigingen geven een gevoel van zwaarte, weerstand en angst. Het knaagt aan mijn zelfvertrouwen en eigenwaarde. Het kan me verlammen waardoor ik niet in actie kom of stop met waar ik mee bezig was.
Mensen die uitstellen hebben een sterke innerlijke criticus met veel van dit soort belemmerende overtuigingen. Die kritische stem, met zijn negatieve overtuigingen, heeft een enorme impact op ons leven. We zijn ons er vaak niet bewust van dat ze ons denken en doen in grote mate bepalen.


Voorbeeld: Een vriend belt jou op en hangt tijdens jullie gesprek plotseling de telefoon op. Je kunt denken dat hij boos is omdat jij iets verkeerds hebt gezegd. Dan heb je de gebeurtenis geïnterpreteerd via de overtuiging ’Als ik iets verkeerds zeg, waardeert iemand mij niet en wil hij niet meer met mij spreken’. De gebeurtenis kan echter ook een andere oorzaak hebben die niets met jou te maken heeft (er kwam iets urgents tussen waardoor hij ophing).
We vinden het ‘logisch’ dat we de gebeurtenis op een bepaalde manier interpreteren. We geloven dat onze interpretatie de gebeurtenis IS! We zijn ons niet bewust dat we door de bril van onze overtuigingen kijken.
In een experiment van Carol Dweck[1] wordt duidelijk hoe een overtuiging ons uitstelgedrag beïnvloedt. Zij gaf twee groepen kinderen een puzzel om op te lossen. De ene groep kreeg een compliment over hun vermogen om de puzzel op te lossen (‘wat ben je slim’). De andere groep kreeg dat niet. Naarmate de moeilijkheidsgraad steeg, verloor de eerste groep (die het compliment kreeg) de motivatie om puzzels op te lossen. Ze begonnen te twijfelen of ze wel voldeden aan de overtuiging ‘wat ben ik slim’. De andere groep kinderen, die geen compliment kreeg, vertoonde juist steeds meer interesse en inzet naarmate de puzzels moeilijker werden. Zij vroegen zelfs waar ze die puzzels konden kopen zodat ze hun ouders konden vragen om die puzzels aan te schaffen.
De eerste groep had een fixed mindset, zoals Dweck dat noemt. De overtuiging dat ze slim zijn is een overtuiging die niet te veranderen is. De tweede groep had een growth mindset, de (onbewuste) overtuiging dat ze beter kunnen worden als ze tijd en energie steken in het oplossen van steeds moeilijkere puzzels.
Als ouder denk je dat je je kind vooruit helpt als je zijn talent bevestigd. Het tegendeel is waar; Je installeert juist een verwachting, waaraan het kind zijn zelfwaarde ontleent. De overtuiging: ‘Mijn ouders waarderen mij als ik slim ben’.
Overtuigingen bepalen voor een belangrijk deel je gedrag. Je innerlijke criticus, met zijn belemmerende overtuigingen, is een belangrijke oorzaak van uitstelgedrag.


Hoe kom je van je belemmerende overtuigingen af?
Wil je van je belemmerende overtuigingen en dus uitstelgedrag afkomen? Ga dan één-voor-één je belemmerende overtuigingen langs en vorm deze via vier stappen om tot een helpende overtuiging.
Mensen met uitstelgedrag hebben vaak belemmerende overtuigingen ten aanzien van hard werken.
Mijn kritische stem heeft bijvoorbeeld de volgende overtuigingen over hard werken:

• Als je slim bent, hoef je niet hard te werken
• Hard werken brengt je niks, slim werken wel
• Hard werken is niet leuk
• Hard werken is saai
• Hard werken gaat ten koste van plezier in het leven

Als voorbeeld ga ik de volgende belemmerende overtuiging ombuigen naar een helpende overtuiging:
“Hard werken is niet leuk”.
Stap 1: Wat zijn je eerste ervaringen die tot deze overtuiging hebben geleid, wat heb je feitelijk gezien en hoe heb je ze geïnterpreteerd?
Mijn ouders hebben hard gewerkt, maar vonden hun werk niet leuk. Ik hoorde ze vroeger vaak klagen over hun werk. Feitelijk heb ik mijn ouders hard zien werken en ik heb ze horen klagen. Ik heb als kind geïnterpreteerd dat hard werken dus niet leuk is.
Stap 2: Welke interpretaties zijn er nog meer mogelijk
Hoe zou ik de gebeurtenissen van toen over hard werken ook kunnen interpreteren?


Ik kom tot de volgende herinterpretatie:

Mijn ouders deden waarschijnlijk niet het werk dat ze graag deden. Dat staat los van hard werken. Dat mijn ouders hun werk niet leuk vonden, wil niet zeggen dat dat voor iedereen geldt. Anderen kunnen het werk dat mijn ouders deden wel heel leuk vinden. Ik heb de volgende herinterpretatie van de feiten geformuleerd: Hard werken wil niet automatisch zeggen dat het niet leuk is om te doen. Sommige mensen doen leuk werk en dan is hard werken wel leuk.
Nieuwe interpretatie: “Hard werken kan wel degelijk leuk zijn als je het werk doet dat je leuk vindt.”

Deze interpretatie past prima bij de gebeurtenis die ik in mijn jeugd heb ervaren.


Stap 3: Kijk opnieuw naar deze gebeurtenis en laat een liefdevolle stem een andere interpretatie benoemen zoals je in stap 2 hebt gedaan. Laat die woorden tot je doordringen.
“Hard werken kan leuk zijn als je het werk doet dat je leuk vindt”.


Stap 4: Bevestiging ontkrachting belemmerende overtuiging
Kijk nu terug naar je oorspronkelijke overtuiging (‘hard werken is niet leuk’), zeg het hard op en check of je die overtuiging nog geloofd en voel of er nog negatieve emoties of gevoelens naar boven komen. In mijn geval geloof ik deze overtuiging niet meer en levert deze geen negatieve gevoelens meer op.


Hieronder som ik nog een aantal herinterpretaties van belemmerende overtuigingen op die belangrijk zijn bij uitstelgedrag:
Als je een nieuwe uitdaging tegemoet gaat.
Denk dan niet: “Kom ik slim over of kom ik dan juist dom over op anderen?”
Maar denk: “Hoe kan ik hiervan leren en groeien?”
Als je iets nog niet kan.
Denk dan niet: “Ik ben niet slim genoeg om dit te doen”
Maar denk: “Ik ben NOG niet slim genoeg om dit te doen, maar ik kan het leren”
Op zijnsniveau ga je van “Ik ben zoals ik ben en daar valt niets aan te veranderen” naar “Ik kan altijd nieuwe dingen leren en blijven groeien.”


Bij het schrijven van dit artikel ben ik afgestapt van de gedachte wat anderen van mijn artikel gaan vinden, maar blijf ik in gedachte houden dat ik veel leer over uitstelgedrag als ik dit artikel schrijf en dat ik steeds beter word in het schrijven zelf.


Overtuigingen bepalen onbewust onze belevingswereld en kunnen ons flink in de weg zitten. Uitstelgedrag wordt er sterk door bepaald. De innerlijke criticus gaat maar door met het verkondigen van negatieve overtuigingen. Als je die negatieve overtuigingen ombuigt naar meer positieve en je er vanuit gaat dat je kunt blijven leren en groeien, heb je een belangrijke stap gezet om je dromen zonder deadline waar te maken.


Ik heb gemerkt dat alleen je belemmerende overtuigingen ombuigen naar helpende overtuigingen niet genoeg is om van je uitstelgedrag af te komen. Gevoelens houden ons vaak tegen om daadwerkelijk aan de slag te gaan met moeilijke taken.


3. Angstige gevoelens uit het verleden
Bij uitstelgedrag ontstaat vaak angst omdat we bang zijn dat we fouten maken, bekritiseerd worden of niet kunnen voldoen aan de verwachtingen van anderen. Dat angstige gevoel veroorzaakt verlamming waardoor we moeite hebben om met een moeilijke taak te beginnen of stoppen we als het moeilijker wordt. Die angstige gevoelens zijn meestal in onze jeugd ontstaan, vooral die angstige gevoelens die gaan over zelfvertrouwen en zelfwaardering.


Als je in je jeugd vaak door je ouders op een boze manier bent bekritiseerd omdat je de dingen niet perfect hebt gedaan, fouten hebt gemaakt of niet voldaan hebt aan hun verwachtingen, kun je als kind angstig worden. Het is belangrijk te beseffen dat de angst niet wordt veroorzaakt door de bekritisering zelf, maar dat je als kind onbewust een betekenis hebt gegeven aan de bekritisering, namelijk: ‘mijn ouders, waar ik totaal van afhankelijk ben, houden niet meer van me waardoor ze niet meer voor mij zorgen en dat overleef ik niet.’ Vooral dat laatste geeft angst voor het kind omdat het kind onbewust weet dat zijn leven totaal afhankelijk is van zijn ouders.


Dus als het kind vaak op een boze manier bekritiseerd wordt, gaat het een koppeling maken tussen bekritiseerd worden en overleven. Dat zijn leven op het spel staat, geeft de angst, niet de bekritisering zelf. In je volwassen leven bestaat die koppeling nog steeds in je onbewuste. Het lijkt daardoor dat bekritisering (of fouten maken of niet voldoen aan de verwachtingen) nog steeds angst veroorzaakt, terwijl het je interpretatie is die dat veroorzaakt, nl. dat je leven op het spel staat.
Het gevolg van de angst om fouten te maken of bekritiseerd te worden, ga je steeds meer uitdagingen uit de weg. Met andere woorden, je stelt steeds meer uit en je blijft in je comfortzone. Heel diep van binnen ben je nog steeds bang dat je het niet zal overleven als je kritiek krijgt. Je bent je er alleen niet bewust van. In essentie is angst de angst voor de pijn die we in het verleden hebben ervaren. Die pijn kan zo intens zijn dat de angst om die weer te ervaren ons leven gaat beheersen. We willen die pijn kosten-wat-het-kost niet meer voelen. Je plakt de vervelende herinnering van je jeugd over de tegenwoordige tijd.
​

Als je een sterke Innerlijke criticus hebt, heb je in je jeugd meerdere negatieve overtuigingen van je ouders of andere verzorgers meegekregen. Die innerlijke criticus zal alles uit de kast halen om je te ‘waarschuwen’ en gooit nog extra olie op het angstige vuur: ‘Schrijf dat artikel over uitstelgedrag maar niet want je maakt veel fouten en dan krijg je kritiek. Als je kritiek krijgt, gaan mensen jou verlaten en dan kom je helemaal alleen te staan.’
Het zijn de goedbedoelde, maar niet behulpzame, woorden van de innerlijke criticus. Als ik deze zin tot mij door laat dringen voelt mijn innerlijk kind zich bang. Bang om alleen achter te blijven. Dat gevoel verlamt mij en laat mij uitstellen. Als ik de innerlijke criticus continu aan het woord laat, zit ik de hele dag Youtube filmpjes te kijken over uitstelgedrag. Ik bevind me in een soort hypnotiserende trance waar ik in vast kan blijven zitten. Dit kan voelen alsof ik in een gevangenis zit.
Om uit de ‘loop’ van bang kind en innerlijke criticus te komen, kun je een aantal dingen doen:

1. Bewustwording: Om uit de gevangenis te komen, moet je eerst weten dat je erin zit. Je moet weten dat je uitstelgedrag in het heden voortkomt uit de angstige gevoelens die je ervaarde als kind. De aanleiding kan verschillend zijn, zoals: kritiek, het niet voldoen aan verwachtingen of het maken van fouten.
2. Gevoelens toelaten: Ik mag de angst van mijn innerlijke kind voelen, wetend dat dit een oud gevoel is van vroeger, maar ook dat ik dit gevoel zal overleven. Ik mag dit angstige gevoel helemaal toelaten en rustig diep ademhalen. Het is zo bevrijdend als je je gevoelens gewoon mag voelen en dat je ze niet hoeft te onderdrukken. Velen hebben dat als kind niet geleerd omdat onze ouders dat zelf ook niet konden. Als je je gevoelens toelaat, gaan ze over het algemeen na twintig minuten weer weg. Het lucht op en geeft een bevrijdend gevoel.
3. De innerlijke criticus wordt bedankt voor zijn waarschuwende woorden, maar mag nu zijn mond dichthouden. De criticus mag ferm toegesproken worden, want anders stopt deze niet.

Als de angstige kindgevoelens, over kritiek, falen, afwijzing of verlating, gevoeld zijn en de innerlijke criticus stiller is geworden, ontstaat weer ruimte voor de neo-cortex en kunnen we weer de taken doen die we belangrijk vinden, ook als ze moeilijk zijn.
Als ik mijn angstige gevoel heb gevoeld en de innerlijke criticus de mond heb gesnoerd, ga ik aan de slag en schrijf ik een artikel over uitstelgedrag zo goed als ik kan.


De ultieme deadline
De doelen zonder deadline kunnen we soms ons hele leven uitstellen. We denken dat er geen deadline is, maar die is er natuurlijk wel. Als ik bijvoorbeeld op mijn negentigste naar de eeuwige jachtvelden ga, heb ik nog ongeveer tweeduizend weken op de teller staan. Dat is de hardste deadline die je kunt bedenken. Hoe zou je over tien jaar terugkijken naar je huidige leven als je zo doorgaat en blijft uitstellen? Je zit waarschijnlijk nog in dezelfde situatie, je dromen zijn dromen gebleven, alleen ben je tien jaar ouder geworden. Er blijven nog vijftienhonderd weken over en je komt erachter dat een aantal van je dromen niet meer haalbaar is omdat je gewoonweg te oud bent. De tand des tijds knaagt aan je hielen, langzaam maar zeker. De glinstering in je ogen heeft plaatsgemaakt voor een doffe blik. De energie is weg en het voelt alsof je toeschouwer bent geworden van je eigen leven. Tenslotte komt aan je sterfbed onverwacht het paniekmonster staan en heb je spijt van de dingen die je niet hebt gedaan.
En dit allemaal omdat je nu een hardnekkig uitstelgedrag hebt. Of beter gezegd omdat je een sterke innerlijke criticus hebt, geleefd wordt door angstige gevoelens en de makkelijke weg van ons brein niet weet te trotseren.


Tot slot
Iedereen heeft last van uitstelgedrag. De oorzaken zitten in ons DNA en dat paste goed in de omgeving van tienduizend jaar geleden. In de huidige samenleving van overvloed is het juist een last. Daarom kost het moeite om er vanaf te komen. We kunnen onszelf een handje helpen om beter met uitstelgedrag om te gaan.
Als je terugkijkt op je leven kun je denken dat je veel tijd hebt verspilt en lijkt het onmogelijk om nog iets van betekenis te kunnen doen in de tijd die nog resteert; Een gezin starten, een boek schrijven, een nieuw bedrijf beginnen, een nieuw huis bouwen. Denken dat je veel tijd hebt verspilt is de stem van je innerlijke criticus. Laat die niet je leven bepalen, maar luister naar de stem van je verlangen. Hoe moeilijk je die soms ook kunt horen. En als je je dan angstig voelt? Haal diep adem en blijf dat gevoel in je lijf voelen. In ons lijf voelen bevrijdt ons om uit het hoofd te komen. In ons hoofd zit de Innerlijke criticus. Als we die aan het woord laten blijven we uitstellen. Als we ons gevoel toelaten, de belemmerende overtuigingen ombuigen en moeilijke taken steeds vaker doen verdwijnt uitstelgedrag als vanzelf.


P.S.
Ik geloof dat iedereen van zijn uitstelgedrag af kan komen. Het is geen gemakkelijke weg maar als je weet hoe je het moet doen dan zet je jezelf op een pad waar je productiever wordt en je dromen (zonder deadline) gaat waarmaken.
Heb je hulp nodig om de eerste stappen te zetten en te leren omgaan met je innerlijke criticus en angstige gevoelens zodat je minder uitstelgedrag vertoont? Ik kan je daarbij helpen.
Neem gerust contact met mij op.
https://www.alexberendsen.com/contact.html


[1] https://bingschool.stanford.edu/news/carol-dweck-praising-intelligence-costs-children-s-self-esteem-and-motivation


Met dank aan Fleur Leeflang voor het redigeren van de tekst.

Als ik me verveel, heb ik de neiging om mijn mobiel te pakken. Wachtend op de trein, op het toilet, thuis op de bank, bij een saaie bijeenkomst. Dit gebeurt ook als ik aan een belangrijke taak wil beginnen, zoals het schrijven van deze tekst. Ik stel het uit en pak mijn mobiel omdat ik angst voel dat het een oninteressant stuk wordt of dat mensen kritiek zullen hebben op de kwaliteit ervan. Ik wil mijn mobiel helemaal niet pakken, want ik weet dat het een verslaving is. Het houdt mij af van belangrijke taken. En toch, ook al weet ik dat het een verslaving is, pak ik nog geregeld nodeloos mijn mobiel uit mijn zak. Maar gelukkig heb ik een manier gevonden om deze aandrang te beteugelen.

Vaak weet je wel wat je moet doen, maar toch doe je het niet. In dit nieuwe jaar heb je bijvoorbeeld met jezelf afgesproken dat je nu echt gaat beginnen met het zoeken naar leuk werk, maar over een half jaar ben je nog steeds niet begonnen. Je wilt een eigen bedrijf beginnen, maar waar vind je de tijd om daaraan te werken? Je wilt dat boek schrijven, maar het komt maar niet van de grond.

Vooral in de huidige tijd, met alle kennis direct in onze handen (internet, YouTube), weten we wat we moeten doen om gezond te leven, hoe we onze doelen moeten bereiken en hoe we ons gedrag kunnen aanpassen. Er is geen excuus meer en het internet staat vol met goeroes die je vertellen hoe het zit. Toch lukt het ons niet om het daadwerkelijk voor elkaar te krijgen, om door te zetten.

Hoe komt dat?
Doelen bereiken is niet alleen de juiste activiteiten doen maar ook stoppen met de verkeerde activiteiten. Die verkeerde activiteiten zijn voornamelijk de verleidingen die ons afhouden van wat we belangrijk vinden. We zijn moeilijk in staat om verleidingen te weerstaan. En daar zit de crux waarom we blijven uitstellen.

Waarom laten we ons verleiden?
De meeste mensen denken dat externe triggers de voornaamste oorzaak zijn waardoor we ons laten verleiden. We geven de schuld aan Facebook, Google, Instagram, internet, reclame, supermarkt, televisie en alle andere afleidingen die er in onze huidige maatschappij ruimschoots voorhanden zijn. Op een dieper psychologisch niveau zien we echter dat verleidingen voornamelijk komen vanuit een interne trigger.

De belangrijkste trigger waardoor we ons laten verleiden is namelijk een gevoel van ongemak (eenzaamheid, verveling, verdriet, angst, woede of onzekerheid). We zijn ons er meestal niet bewust van dat dat oncomfortabele gevoel er is.

In het algemeen kun je stellen dat alle menselijke activiteiten gericht zijn op het vermijden van ongemak. Dat doen we zowel lichamelijk als mentaal. Als je het koud hebt, trek je extra kleren aan. Als je honger hebt, ga je eten. Op mentaal gebied werkt het hetzelfde. Als ik me alleen, eenzaam, verveeld of onzeker voel, dan wil ik dat gevoel zo snel mogelijk kwijtraken. Een manier om dat te doen, is mijn aandacht op iets anders richten, bijvoorbeeld het nieuws bekijken of op een Facebookpagina te scrollen. Je kunt ook drinken, porno kijken, hard werken, zoet eten of op vakantie gaan. Het zijn allemaal manieren om je ongemak te ontlopen. Maar die gevoelens zijn er nog wel! Je hebt ze alleen onderdrukt met een activiteit. Daarom komen de gevoelens vaak terug zodra de activiteit voorbij is. En dan herhaalt het proces zich en ga je weer op zoek naar iets om van dat onbehaaglijke gevoel af te komen. Zie hier: het ontstaan van verslavingen. Deze processen spelen zich voornamelijk onbewust af. Ik ben er overigens van overtuigd dat voor veel mensen op vakantie gaan ook voortkomt uit een oncomfortabel gevoel (namelijk het ontsnappen aan een stressvol, uitgeblust of gevangen leven).

Alle menselijke activiteiten worden gestuurd door fysieke of mentale gevoelens van ongemak. Een studie van Timothy Wilson[1] toonde dit fenomeen met een experiment aan; Proefpersonen werden ieder 15 minuten in een aparte ruimte geplaatst met alleen een armband en een knop. Verder was er niets te doen. Ze wisten dat als ze die knop indrukten, ze een pijnlijke schok kregen. Wat bleek? 60 procent van de mannen en 20 procent van de vrouwen drukte de knop binnen de 15 minuten in. We voelen ons zo onbehaaglijk in het niets doen dat we iets willen voelen, ook al is het pijn. We willen een sensatie ervaren (en mannen meer dan vrouwen).

Daarbovenop is ons brein heel goed in het vormen van gedragspatronen. Als we ons onprettig voelen en we weten hoe we daar vanaf kunnen komen, bijvoorbeeld door een zak chips leeg te eten, dan onthoudt ons brein dat en zal dat gaan herhalen als diezelfde situatie zich weer voordoet. Het brein zoekt altijd oplossingen die zo min mogelijk energie kosten en wat in het verleden heeft gewerkt zal ook in het heden werken. Zo ontstaan gedragspatronen in ons brein. En zo worden ook verslavingen in ons brein vastgelegd. Het gebeurt allemaal onbewust.

Wat kun je beter niet doen?
Wat niet helpt: totale abstinentie (jezelf volledig onthouden van een verslaving). Volledige abstinentie werkt averechts en je krijgt je verslaving dubbel zo hard weer terug. Als je jezelf bijvoorbeeld vertelt dat je geen zoetigheden mag eten, geeft dat op zichzelf al een onprettig gevoel. Te horen krijgen dat je iets niet mag, is een negatieve boodschap die oncomfortabele gevoelens geeft. Hoe langer je dat tegen jezelf blijft zeggen, hoe ongemakkelijker je gevoel wordt. Dat hou je niet lang vol. Uiteindelijk zwicht je omdat je wilskracht uitgeput raakt. En tenslotte ga je toch weer zoetigheden eten. Ons brein maakt een neurologische verbinding van deze ‘loop’; (1)je voelt je ongemakkelijk, (2) je mag iets niet, (3) je voelt je nog ongemakkelijker en (4) uiteindelijk doe je toch wat je niet mag doen en (5) voel je je weer comfortabel. Niet het eten van zoetigheid zelf geeft je een prettig gevoel. Het feit dat je jezelf toestaat om te eten geeft dat fijne gevoel. Hoe vaker je dit patroon volgt, hoe sterker het wordt. Volledige abstinentie en tegen jezelf vertellen dat je iets niet mag doen is geen oplossing.

Wat dan wel?
In plaats van tegen jezelf zeggen dat je iets niet mag, pas je, zoals psychologen het noemen, ‘surfing the urge’ toe.
Als je ongemak voelt en je hebt de neiging om naar een verleiding te worden getrokken, mag je tegen jezelf zeggen dat je eraan mag toegeven. Een zak chips eten, Facebook kijken, het nieuws checken, etc. Alles mag. Maar alleen pas over 30 minuten! Dit wordt ‘surfing the urge’ genoemd, dus surfen op je behoeftige aandrang. Gevoelens van ongemak of negatieve emoties duren vaak maar kort (vaak tussen de 20 en 30 minuten). In het moment kunnen ze ons overweldigen en denken we dat het voor altijd zo zal blijven. Daarom willen we er zo snel mogelijk van af. Zoals gezegd gebeurt dit allemaal onbewust. Emoties en gevoelens komen op en gaan weer weg, als een golfbeweging. Op zo’n golf van oncomfortabele gevoelens en de aandrang om daar snel vanaf te komen, kunnen we even meesurfen zonder iets te doen. We blijven er alleen met onze aandacht bij en zijn ons er bewust van dat we dit voelen (‘Ah, daar komt weer zo’n golf!’). Zet je timer op 30 minuten, beschouw het onbehaaglijke gevoel, voel in je lijf waar je de sensaties van de aandrang voelt en voer een intern gesprek met jezelf alsof je tegen een lieve vriend of vriendin praat. Toon compassie voor jezelf. Meestal zijn we erg hard voor onszelf en voor anderen. We geven anderen de schuld (Facebook, Google, de supermarkt, je partner, de hond) of onszelf (‘ik kan dit niet’ of ‘ik ben geen doorzetter’). Onszelf en anderen de schuld geven brengt ons verder in een negatieve spiraal van ongemak waardoor we nog sterker naar verleidingen worden getrokken. Ik ken zelf die kritische stem maar al te goed.

De oplossing is dus, in plaats van je ongemakkelijke gevoelens afkeuren en op jezelf inpraten dat je iets niet mag doen, 30 minuten de tijd nemen om deze gevoelens te voelen en compassie te tonen voor jezelf. Surfing the urge is jezelf toestemming geven om op Facebook te kijken, een pak koekjes opeten, iets te kopen op internet of wat dan ook, maar alleen pas over 30 minuten. Grote kans dat je die 30 minuten doorkomt zonder toe te geven aan je verleidingen en door te kunnen met de taak waar je mee bezig was (afgezien van verslavingen waar een ernstig trauma onder zit). Het helpt je een stapje verder om meer tijd te besteden aan de dingen die voor jou van betekenis zijn. 

Mij lukt het steeds vaker om niet op mijn mobiel te kijken, maar het blijft lastig. En als het niet lukt, probeer ik mild naar mijzelf te blijven. In ieder geval is het me gelukt om te surfen op mijn oncomfortabele gevoelens door dit artikel te schrijven. Ook deze nieuwe ‘loop’ wordt opgeslagen in mijn brein. Hoe vaker je dit doet, hoe sterker het nieuwe gedragspatroon wordt. Na verloop van tijd zullen de frequentie en intensiteit van je ongemakkelijke gevoelens en behoefte aan verleidingen afnemen.

De golven van oncomfortabele gevoelens en negatieve emoties kun je niet tegenhouden, maar je kunt wel beter leren surfen. Als je beter leert surfen, komt er steeds meer tijd vrij om die leuke baan te vinden, je eigen bedrijf op te starten of dat boek te schrijven.​

-------
​
“Until you make the unconscious conscious, it will direct your life and you will call it fate.”
― C.G. Jung


[1] https://news.virginia.edu/content/doing-something-better-doing-nothing-most-people-study-shows
​
Met dank aan Fleur Leeflang voor het redigeren van de tekst.

Waarom vinden managers en recruiters het verhaal van de ene persoon aantrekkelijk en zitten ze op hun mobiel te kijken bij een ander verhaal?
Hoe zorg je ervoor dat ze aandachtig naar jouw verhaal luisteren en datgene onthouden dat je wilt dat ze onthouden?
Hoe vertel je je verhaal zodanig dat managers en recruiters uiteindelijk voor jou kiezen als alle sollicitatiegesprekken zijn geweest?
 
Hoe werkt ons brein?
Waarom luisteren we aandachtig naar het ene verhaal en gaan we naar ons to-do-lijstje bij een ander verhaal? Dat heeft alles te maken met hoe ons brein werkt.

Het brein van de zender werkt anders dan het brein van de ontvanger. Verhalen vertellen gebeurt met de neocortex maar naar verhalen luisteren gebeurt met het reptielenbrein.

De neocortex is het slimme deel van ons brein en wil het liefst zo veel mogelijk complexe verhalen vertellen en wil compleet zijn.

Het reptielenbrein daarentegen is zeer selectief in het doorgeven van informatie omdat die hoofdzakelijk als doel heeft om te overleven.

Je verhaal wordt als een bedreiging gezien als die complex, vaag en abstract taalgebruik bevat.
Een bedreiging omdat je verhaal potentieel veel energie gaat vragen van je brein.
Het houdt er niet van om veel werk te doen en heeft concrete informatie nodig in zwart wit om een beslissing te nemen.
Het is niet geïnteresseerd in details.
Het wil kiezen tussen 2 opties die duidelijk zijn uitgelegd, en wil dat je snel to-the-point komt.
Het valt in slaap tijdens lange powerpoint presentaties.

Het reptielenbrein bepaalt dus welke informatie wel en niet wordt doorgestuurd; wanneer we wel onze aandacht erbij houden en wanneer niet.

Wat werkt niet goed?

• Veel details vertellen
• Lange opsommingen
• Abstracte woorden (containerbegrippen)
• Informatie die al bekend is (dooddoeners)
• Als het verhaal complex is
• Als er geen emotie in je verhaal zit

​Wat werkt wel goed?

• Eenvoudig en hoofdlijnen. Geen details en bijzaken
• Concreet
• Nieuwe informatie die de toehoorder nog niet eerder heeft gehoord
• Een intrigerend verhaal: er zit iets spannends in je verhaal en de toehoorder weet nog niet precies wat
• Emotie: je verhaal wordt met emotie vertelt, het raakt jou en dus ook de ander

 
Met deze criteria moet je dus rekening houden wanneer je je verhaal vertelt tijdens sollicitatie- en netwerkgesprekken, op LinkedIn, in je CV en motivatiebrief.
In mijn individuele coaching of de workshop pitchen leer je hoe je een verhaal opbouwt dat aantrekkelijk en onderscheidend is; hoe je je verhaal zo vertelt dat managers en recruiters voor jou kiezen.

Via individuele 1-op-1 coaching kan ik je helpen om jouw persoonlijke verhaal aantrekkelijk en onderscheidend te maken.
​

Uit onderzoek blijkt dat mensen aan het einde van hun leven het meeste spijt hebben van:


-  Had ik maar de moed gehad om mijn eigen leven vorm te geven en niet te leven volgens de verwachting van anderen.


Dit artikel gaat over hoe mensen kunnen veranderen in hun werk teneinde een rijk en gelukkig leven te leiden.


In mijn werk als loopbaancoach zie ik veel mensen die jarenlang vast blijven zitten in hun werk, zonder dat ze er veel plezier of voldoening uit krijgen. Ooit zijn ze in hun huidige baan gerold en daarin gebleven. Ze zijn goed geworden in wat ze doen en misschien krijgen ze er nog waardering voor ook. Maar ergens knaagt het. Ze stellen zichzelf vragen als: ‘Is dit het werk waar ik van gedroomd heb? Word ik nu echt blij van dit werk? Spring ik s’ochtends met enthousiasme uit bed om aan het werk te gaan?’


Mensen zijn gehecht aan zekerheden. Inkomen, het grote huis, auto, reizen, mooie kleren, goede school voor de kinderen, etc. We worden zo opgevoed, en het zijn de normen en waarden in onze maatschappij die onze eigen normen en waarden worden. Het is erg lastig voor mensen om uit dit systeem te ontsnappen en bijvoorbeeld het werk te gaan doen dat echt bij hun past, ook al weet iemand dan nog niet precies wat voor werk dat is. Vragen die ze tegenhouden zijn dan: ‘Kan ik mijn huis dan nog wel betalen? Kan ik mijn gezin nog wel onderhouden? Wat zouden anderen daarvan vinden? Word ik nog wel geaccepteerd door mijn omgeving? Verlies ik mijn partner en vrienden niet als ik dat ga doen wat ik echt wil doen?’ Allemaal vragen die meer betrekking hebben op de verwachtingen van anderen en minder op de verlangens die mensen zelf hebben. Een belangrijke overtuiging die mensen tegenhoudt is: “Ik weet niet wat voor werk ik wél leuk vind, dus blijf ik maar zitten.”


Verandering van werk ontstaat meestal door een gedwongen ontslag. Dan moeten mensen wel in beweging komen. Andere gebeurtenissen kunnen ook aanleiding zijn om het leven een andere koers te geven: het overlijden van een dierbare, echtscheiding of een ernstige ziekte. Zo’n gebeurtenis maakt mensen wakker. ‘Is dit mijn leven, ga ik zo door tot mijn pensioen? Hoe kijk ik aan het einde van me leven terug?’ Op zo'n moment wordt men bewust van zijn of haar situatie. En toch zijn er maar weinig mensen die dan daadwerkelijk hun leven een andere koers geven.


Zelf heb ik jaren geleden ook een fundamentele verandering doorgemaakt (zie mijn blog). Ik was lange tijd gehecht aan de zekerheden en durfde niet uit het systeem te stappen, ondanks onvrede in het werk dat ik deed. Op een gegeven moment heb ik de sprong gewaagd en het is, na jaren hard werken, gelukt om een nieuw bestaan op te bouwen en het werk te doen waar ik veel voldoening uit krijg en wat ik met veel plezier doe.


Hoe realiseer je een verandering?
De natuurlijke manier van veranderen is door te experimenteren. We doen nieuwe ideeën op, we leren van anderen en proberen het zelf uit. Als iets niet werkt proberen we net zo lang andere manieren totdat iets wel werkt. Je past je aan aan de omstandigheden, je improviseert en je zet door totdat het lukt. We vinden in ons leven meestal wel een oplossing voor onze problemen.


Maar er zijn situaties waarin deze manier van veranderen op de een of andere manier niet lukt, je voelt dat je vastzit en niet verder komt. Je hebt alles geprobeerd maar niets lijkt het probleem op te lossen. De echte grote levensvragen die mensen hebben, de fundamentele onderdelen in je leven die je gelukkig maken, zijn zo diep in ons verankert dat het bijna onmogelijk lijkt om jezelf daarin te veranderen. Of dat nu in je liefdesleven is, je werk, relaties met anderen of je gezondheid. Patronen die vaak tientallen jaren zijn ingesleten vergt verandering van een andere orde dan experimenteren. Het vergt een verandering op dieper liggende patronen, over hoe je denkt, voelt en handelt.


Veel mensen denken dat angst de belangrijkste motivator is om de dieper liggende patronen te veranderen en dat er een flinke crisis nodig is om die angst te voeden. Uit onderzoek blijkt dat dit niet de manier is die mensen voor de lange termijn doet veranderen. Hartpatiënten met een ernstige aandoening, veroorzaakt door hun leefstijl, veranderen hun gedrag niet als ze van hun arts de boodschap krijgen dat ze dood gaan als ze hun leefstijl niet drastisch wijzigen. Wat kan er meer bedreigend zijn dan je eigen dood? En toch verandert het grootste deel van de hartpatiënten hun gedrag niet door deze bedreigende boodschap van hun arts. Dus angst is geen goede motivator om mensen te laten veranderen.


Wat dan wel?


Volgens een onderzoek van Alan Deutschman (schrijver van ‘Change or Die’) zijn er 3 belangrijke factoren en opeenvolgende stappen die een gedragsverandering voor de lange termijn succesvol maken: 


1. Nieuwe hoop uit een nieuw contact
Dit is de belangrijkste factor die een verandering teweegbrengt. Je gaat een nieuwe ‘emotionele’ verbinding aan met iemand of een groep die je inspireert en hoop geeft. Je hebt de invloed nodig van mensen die je inspiratie geven, die je doen geloven dat je kanveranderen en ook weten dat je zult veranderen. Een cardioloog die onbewust is op dit gebied denkt dat het grootste deel van de hartpatiënten niet zal veranderen omdat hij zijn patiënten binnen een jaar terugziet in zijn praktijk met dezelfde problemen. Hij gelooft niet oprecht dat iemand zijn levensstijl zal veranderen. Een patiënt voelt en ziet dat aan deze arts. Je hebt een coach, mentor, leraar en/of groep nodig die oprecht gelooft dat je kunt veranderen. Hoop is de belangrijkste voorwaarde om te kunnen veranderen.


2. Kracht van de herhaling
Het vergt veel oefening om je nieuw aangeleerde patroon of gedrag in je systeem te krijgen zodat het automatisch gaat en ‘natuurlijk’ overkomt zonder er bij na te denken. Het is zeer belangrijk om een goede leraar, coach of mentor te hebben die je richting geeft en je aanmoedigt. Verandering is niet alleen overtuiging maar vergt veel training.


3. Nieuwe kijk op de wereld
De coach, mentor of leraar helpt je om anders naar jezelf en je situatie te kijken. Hij maakt je bewust van je situatie en geeft een inzicht in een nieuw wereldbeeld. Uiteindelijk, als je terugkijkt naar je oude leven voordat je veranderde, zal die wereld er zo vreemd uitzien waar je jezelf niet meer in herkent. Je denken over jezelf en de wereld is fundamenteel veranderd.


Deze drie elementen lijken eenvoudig te realiseren, maar dat is het niet. Niet voor niets hebben weinig mensen een echte levensveranderende transformatie volbracht. Helaas leren de meesten van ons niet hoe je een fundamentele verandering duurzaam laat beklijven.


Mensen willen en kunnen wel veranderen maar ze begrijpen vaak niet wat er voor nodig is om een duurzame verandering te realiseren. Je hebt een persoon of groep nodig die weet dat jij kan veranderen, en ervan overtuigd is dat je gaat veranderen. Veel oefening van het nieuw aangeleerde gedrag is nodig om het te laten beklijven. Je hebt een leraar nodig die je een nieuwe kijk op het leven geeft en leert wat er nodig is om dat te bereiken.
​

In onze samenleving worden pijnlijke ervaringen niet meer als iets waardevols gezien maar iets dat vermeden moet worden. We verliezen daarmee de voordelen van een gezonde doses pijn.

We doen allemaal zo ons best om te laten zien dat we gelukkig zijn. We laten vooral niet onze pijnlijke emoties zien. We zouden dan afwijken van de dominante beelden die door onze vrienden (op Facebook, Linkedin, Twitter, Instagram, etc) de wereld in geslingerd worden. Succes na succes, plezier na plezier. Daarachter leeft een hele andere wereld die door onze sociale conventie niet zichtbaar mag zijn.

Vanuit biologisch perspectief zijn we altijd een beetje ongelukkig omdat we dan op zoek gaan naar verbeteringen om te overleven. Pijn zet ons aan tot actie. Als we onze teen stoten zullen we ons gedrag aanpassen zodat we de volgende keer onze teen niet meer stoten. Pijn helpt ons om de juiste weg te vinden. Hetzelfde geldt voor psychologische pijn. Het leven wil ons dan een les leren over wat je wel en niet moet doen.

Er is een ratrace aan de gang wie het meest gelukkig is. En dat op zichzelf maakt ons ongelukkig omdat er altijd wel iemand anders is die nog gelukkiger lijkt te zijn. Hoe meer je een positieve ervaring nastreeft, hoe meer je benadrukt dat je iets niet hebt. Als je heel graag rijk wilt worden dan voel je je op dit moment waarschijnlijk arm en waardeloos ten opzichte van anderen die meer geld hebben. Je benadrukt een tekort dat je zo graag wilt opvullen. Hoe aantrekkelijker je eruit wilt zien hoe lelijker je jezelf nu ziet in de spiegel. Het verlangen naar steeds meer positieve ervaringen is in zichzelf een negatieve ervaring. Acceptatie van je negatieve ervaringen geeft paradoxaal genoeg een positieve ervaring. Het najagen van alleen positieve ervaringen maakt je op de lange termijn ongelukkig.

Kies jouw strijd
Geluk komt niet van het vermijden van pijnlijke ervaringen en het najagen van positieve ervaringen maar van het oplossen van problemen. Geluk is een activiteit, niet een staat die je hebt bereikt. Je zal niet gelukkig worden als je rijk bent geworden, de nobelprijs hebt gewonnen, een groot huis hebt gekocht, de mooiste vrouw of man hebt getrouwd.
Als ik cliënten vraag, “wat wil je met je leven?”, dan antwoorden de meesten met “ik wil gelukkig zijn, een fijn gezin en werk dat ik leuk vind”. Iedereen wil wat goed voelt; een zorgeloos leven, verliefd worden, er goed uitzien, populair zijn, geweldige seks hebben, bewonderd worden. Het is makkelijk om dat allemaal te wensen, iedereen wil dat en dus zegt het niet zo veel.
Een meer interessante vraag is: “Welke pijn wil jij in je leven? Waar wil jij voor strijden?"
Uit onderzoek blijkt dat het antwoord op deze vraag veel meer van invloed is op hoe tevreden iemand is. Veel mensen willen een hoge managementpositie en heel veel geld verdienen maar zijn niet bereid om 80 uur per week te werken, lange vergaderingen te voeren en het politieke spel te spelen. Deze mensen raken op een gegeven moment gefrustreerd, worden depressief, boos en verdrietig. De meeste mensen willen geweldige seks en een fantastische partnerrelatie. Maar weinig mensen zijn bereid om daarvoor moeilijke gesprekken te voeren, pijnlijke gevoelens te accepteren, afwijzingen te krijgen en psychodrama mee te maken.

De grootste fout die mensen maken is dat ze het resultaat willen maar niet de weg er naartoe. De reis is veel belangrijker dan de bestemming. Als je de reis niet leuk vindt ga je je bestemming nooit bereiken. Daarom falen zo veel mensen in het schrijven van een boek, het runnen van een eigen bedrijf, het vinden van die fantastische partner. Ze vergeten dat ze zich moeten afvragen of ze de weg er naartoe leuk vinden in plaats van het plezier van het resultaat. Dat laatste is niet zo interessant, iedereen vindt het beoogde resultaat plezierig. Voldoening en zingeving kan alleen verkregen worden door te kiezen voor de strijd die jij het liefst wilt aangaan.
Ik heb jaren geleden geprobeerd piano te spelen. Ik droomde dat mijn handen virtuoos over de toetsen gingen en dat ik mijn publiek in vervoering bracht. Ik vond het echter vreselijk om urenlang toonladder-oefeningen te doen en een nieuw liedje in te studeren. Ik wilde het resultaat maar niet de strijd. Waar ik wel voor wil strijden is het doorgronden van de psychologie van de mens en dan met name wat hen op de lange termijn gelukkig gemaakt. De strijd die ik wil aangaan is het maandenlang studeren en schrijven zodat ik  nieuwe trainingen kan ontwikkelen die mensen helpt gelukkiger te worden.
Wie jij werkelijk bent wordt bepaald door waar jij bereid bent om voor te strijden. Mensen die het fijn vinden om zichzelf fysiek af te beulen zullen topsporters worden. Mensen die bereid zijn lange werkweken te maken en de politiek in een organisatie leuk vinden zullen hoog in de organisatie komen. Het is een onophoudelijke opwaartse klim. En als je denkt dat het klimmen ophoudt omdat je de top hebt bereikt, dan mis je de clou. Het plezier zit ‘m in het klimmen.
​
Waar wil jij voor strijden?  ​

​

Onze overtuigingen bepalen ons leven. Als je denkt dat je iets kan, dan lukt het vaak ook. Als je denkt dat je iets niet kan, is het gedoemd te mislukken. Ons leven wordt sterk gestuurd door de vele (onbewuste) overtuigingen die bepalen of je gedrag effectief is of niet.

Mannen beter in wis- en natuurkunde?
Overtuigingen worden voor een groot deel bepaald door onze omgeving; opvoeding, opleiding, werk, vrienden, cultuur, media. Een voorbeeld van een overtuiging is dat mannen beter zijn in wis- en natuurkunde dan vrouwen. Dat is een overtuiging die in onze cultuur al langer bestaat.
Op Harvard University hebben ze een onderzoek gedaan waarbij ze 1 vraag hebben toegevoegd aan het begin van een wis- en natuurkunde test. Er werden 3 wis- en natuurkunde testen gedaan. Bij de eerste werd de extra vraag gesteld of je man of vrouw bent en in de andere test de extra vraag wat je etnische afkomst is. Tenslotte was er ook een test waar geen extra vraag werd gesteld.
In de wis- en natuurkunde test waar de vraag werd gesteld of
je vrouw of man bent, scoorden de vrouwen 11% lager dan de test waar die extra vraag niet was toegevoegd. En in de test waar de etnische afkomst werd gevraagd scoorden de Aziatische vrouwen weer 11% hoger. Die extra vraag activeerde blijkbaar de overtuiging dat vrouwen minder goed zijn in wis- en natuurkunde, maar ook de overtuiging dat Aziaten beter zijn.

Aandacht voor fouten maakt je ongelukkig
Een andere overtuiging, die we van nature hebben is dat onze aandacht vooral gericht is op wat er fout gaat en niet op de activiteiten waar we tevreden over zijn. Deze overdreven focus op fouten hebben negatieve consequenties voor onze gemoedstoestand en maken ons minder gelukkig.
Er is maar 1 manier om je overtuigingen duurzaam te veranderen: trainen
Als jij je brein niet traint gaat hij jou gebruiken in plaats dat jij hem gebruikt. Je bent dan overgeleverd aan de onbewuste overtuigingen die jouw leven sturen, met allerlei mentale ziekten als stress, frustratie en depressie tot gevolg. Je moet je brein trainen om je leven te sturen in de richting die jij wilt.

Hier volgt een eenvoudige oefening om je minder te focussen op wat fout gaat:
​
Kijk aan het einde van de dag terug op wat je hebt gedaan en bedenk 3 activiteiten waar je tevreden over bent en schrijf die op . Doe dit 21 dagen achtereen. Op deze manier train je jezelf om meer aandacht te hebben op wat er goed is gegaan in plaats van wat er fout is gegaan.

Dit is 1 van de oefeningen die je kunt doen om een positiever en gelukkiger mens te worden.

Veel mensen zijn niet tevreden met hun werk maar kiezen toch voor financiële zekerheid die hun huidige baan biedt. En als je momenteel geen werk hebt zoeken veel mensen het werk in de bekende ‘oude wereld’ omdat dit de meeste zekerheid geeft op een vast inkomen.
De meesten hebben het gevoel dat ze moeten kiezen tussen financiële zekerheid of in het diepe springen om het werk te gaan doen dat ze heel graag willen doen.
Dit dilemma is de reden waarom velen blijven steken in de vraag: “moet ik in het diepe springen om mijn dromen waar te maken?”
Op zo’n moment is je optimistische stem en je realistische stem met elkaar in gevecht om de koers van je leven te bepalen.
“Blijf zitten waar je zit!”, zegt je realistische stem. “Spring in het diepe!” zegt de optimist.

Waar moeten we nu naar luisteren?

This quote sums it up, perfectly. The bottom-line is that your thoughts, your feelings, and your behavior, are all a product of what you do over and over.
If you continue with bad habits, the kind that make you negative, unproductive, and keep you stuck where you are, then nothing will ever change. So in order to change your life for the better, you have to develop good habits that make being anxiety free easy. Over the course of my anxiety sickness I’ve developed a set of rules that I follow, and over time these rules have become habits that I live by. These habits allow me to be as cool as a cucumber about 98.9% of the time. I believe that if you make the following list into habits of your own, then you will, at the very least, reduce your anxiety, and possibly even get rid of your anxiety for good.

1. Have goals

It’s hard to be positive and hopeful if you don’t know where you’re going. Uncertainty is anxiety’s best friend, so you need to break up this relationship with a clear vision of where you want to be.
Having goals also forces you to make a definitive plan with a chief aim. When you have specific plans you can do almost anything, with enough help. Think about this, skyscrapers, massive bridges, space shuttles, and even the internet could not have been made without blueprints. Goals are blueprints. They make things happen.
So, take out a sheet of paper and write down your goals, your plan to achieve those goals, and put it somewhere that you can see every single day. And no matter if the goal is big, small, short term, long term, or whatever, having them in your mind on a daily basis will increase your chances of success.

It is normal that you doubt yourself and ask yourself "Am I on the right path?". Every great and successful person experience that. They also questioned themselves and thinking about stopping but they don't, it is simply because after feeling sad because results aren't showing up, after feeling devastated because hardwork isn't paying off they still believe that they are on the right path. But how do they know that they were on the right path? The answer is simple: YOU STILL WANT TO DO IT.
If the willingness to do it is greater than the willingness to stop then it simply means you are on the right path. Success is not about getting good results everyday. It is not simply about winning, it is also about staying on the game no mater what. People were always expecting results faster than 4 am that is why when they didn't get it they doubt themselves.

You are on the right path if you experienced that there are some days that you don't want to do it but you still end up doing it. In other words being on the right path means not giving up. Every path is the right path once there is still love remaining for taking that path. You may want to give up at some point in your journey but you can't understand why you still want to continue.
You are the only one who can answer if you are on the right path or not. Results doesn't matter, reality and technicality also doesn't matter. What matters is how you feel, if you feel you can't take it anymore and you don't want to move after thinking about it a couple of weeks then you're done. The path goes wrong and you have to take another path. The one that will decide if your path is right is your emotions and your willingness to keep going. If the passion and love is not there anymore then you are on the wrong path already.
You don't need to wonder if you are on the right path or not, just follow your emotions. Go for the most enjoyable path and the one that is worth sacrificing for. Choose the path that you know you will never regret in the end even if the results didn't show up, that is the right path.